El keşdesi
UNESKO-nyň wekili Türkmenistanyň Prezidentine medeni zatlaryň maddy däl miras sanawyna girizilmegi barada şahadatnama gowşurdy
UNESKO-nyň Tähran Klaster Ofisiniň müdiri Golda El-Khouri duşenbe güni geçirilen ýygnakda Prezident Serdar Berdymuhammedowa birnäçe medeni obýektiň UNESKO-nyň adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna goşulandygyny tassyklaýan birnäçe şahadatnama gowşurdy.
Mälim bolşy ýaly, geçen ýyl Türkmenistanyň başlangyjy bilen “Türkmeniň keşdelik sungaty”, “Dokma üçin ýüpek önümçiligi we däp bolan ýüpek önümçiligi” we “Molla Ependi tymsallaryny yzyna gaýtarmak däpleri” ýaly zatlar goşuldy.
Döwlet baştutany, bu çäräniň dünýä jemgyýetçiligi tarapyndan baý özboluşly däp-dessurlaryny nesilden-nesle aýawly gorap saklaýan we ähliumumy medeniýetiň ösmegine ägirt uly goşant goşan dünýä jemgyýetçiligi tarapyndan ýene-de bir ykrar edilýändigini aýtdy.
BÜTIN DÜNÝÄDE BELLI TÜRKMEN BEJERGISI
Ýurdumyzda ýaşlara milli keşdeçilik sungatyny öwretmek, olarda zähmetsöýerligi, ata Watanymyza we maşgala ojagyna wepalylygy terbiýelemek, dünýäde türkmen bejergisini wagyz etmek boýunça giň gerimli işler alnyp barylýar. Gahryman Arkadagymyzyň mähriban ejesi Ogulabat ejäniň el işleri nepis keşdeçilik sungatynyň ajaýyp nusgalarydyr.
1971-nji ýylda Ogulabat ejäniň başarnykly elleri arkaly taýýarlanan nepis kürtäniň we gülli joraplaryň Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Döwlet muzeýine tabşyrylmagy biziň ýüreklerimizdäki buýsanjy has-da artdyrdy.
Türkmenistanyň Prezidentiniň tagallalary arkaly, türkmen däp-dessurlarynyň, şol sanda milli keşdeçilik sungatynyň ösdürilmegine we dünýäde wagyz edilmegine uly üns berilýär. “Türkmen keşdeçilik sungaty” diýen nominasiýanyň ÝUNESKO-nyň Sekretariatyna berilmegi muňa aýdyň şaýatlyk edýär.
BERKARAR DÖWLETIŇ TÄZE EÝÝAMYNYŇ GALKYNYŞ DÖWRI – TÜRKMEN SUNGATYNYŇ DÜNÝÄDE DABARALANMAGYNYŇ DÖWRI
Gadymy döwürde enelerimiz bejergä ýa-da haly we dokalan önümleri synlap, olary kimiň döredendigini ýalňyşsyz kesgitlemegi başarypdyr.
Il arasynda edilen işde awtoryň eliniň yzy galýandygy barada aýdylmagy ýöne ýerden däldir. Tutuş dünýäde inçelik we nepislik bilen taýýarlanan türkmen el işleriniň deňi-taýy ýok diýlip hasaplanýar, şunda her bir tikin örän yhlasly berjaý edilýär. Şeýle hem haly dokamakda bolşy ýaly, biziň gelin-gyzlarymyzyň el işleri özboluşlylygy bilen tapawutlanýar. Hatda mata solan halatynda-da, türkmen keşdesi ýitiligini we gözelligini ýitirmeýär.
Hormatly Prezidentimiziň howandarlyk etmeginde, biziň gelin-gyzlarymyzyň el işleriniň bezegi täze reňkli nagyşlar arkaly baýlaşdyrylar.
TÜRKMEN KEŞDEÇILIGI – HALKARA DEREJESINDE ZENANLARYŇ MERTEBESINI BEÝGELDÝÄN SUNGAT
Milli miras tutuş türkmen halkynyň agzybirliginiň, ruhy galkynyşynyň we döredijilik joşgunynyň esasy çeşmesi diýlip hasaplanýar. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň galkynyş döwründe türkmen halkynyň sungatyny hemme taraplaýyn öwrenmek ýurdumyzyň milli syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Ýurdumyzda, garaşsyz we bitarap Türkmenistanda zenanlaryň durmuşdaky hukuklarynyň ýokary derejä eýe bolmagy türkmen jemgyýetiniň gadymy demokratik gymmatlyklary bilen baglanyşykly bolmak bilen birlikde, biziň häzirki täze taryhy döwrümizde dünýäde el hünärini, keşdeçilik sungatyny we halyçylyk sungatyny ýaýratmak hem-de bu sungaty aýawly saklamak gelin-gyzlaryň halkara derejesindäki at-abraýyny beýgeltmek üçin giň mümkinçilikler döredildi. Türkmen gelin-gyzlarynyň taýýarlaýan el işleri türkmen halkynyň we dünýä medeniýetiniň genji-hazynasynda mynasyp orny eýeleýär. Türkmen keşdeçilik sungaty türkmen zenanlarynyň döreden baýlyklarynyň esasy nusgalarynyň biri diýlip hasaplanýar. Bejergiler gadyny medeniýetiň we däp-dessurlaryň aýawly saklanmagyna ýardam bermek bilen çäklenmän, döredijilik ussatlygy barada-da maglumat berýär. “Kürte”, “çabyt”, “çyrpy”, “don”, “tahýa”, “ýeňsiz” ýaly milli el işleriniň nagyşlaryny synlanyňda, ussat türkmen zenanlarynyň barmaklarynyň çalasynlygy we olaryň ýüplükden sungat döredýän we ýüpekden ajaýyp zatlary taýýarlaýan zehini haýran galdyrýar. Nagyşlamak “iňňe bilen guýy gazan” ýaly görülýär, şoňa görä-de, biziň ýurdumyzda bu sungata aýratyn hormat goýmak arkaly garalaýar.
Keşdelemek sungatynyň “gülkeşde” atly özboluşly görnüşi bilen bezelen “kürte” keşdeçilik sungatyna degişli geýimiň aýratyn görnüşi diýlip hasaplanýar, kürteler köp ýyllaryň dowamynda durkuny saklaýar. Kürte geýimiň has nepis bölegidir we geliniň bezegi bolup durýar. Hormatly Arkadagymyzyň ejesi Ogulabat ejäniň keşdelän kürtesi ajaýyp nusgalaryň biri diýlip hasaplanýar, bu kürte Medeniýet merkeziniň Döwlet muzeýinde görnükli ýerde ýerleşdirildi. Ogulabat eje bu işi kalbyndaky yhlasyny we akgöwünliligini siňdirip taýýarlapdyr. Häzirki wagtda gadymy döwürlerden biziň günlerimize gelip ýeten bu sungat gözelligi we nepisligi bilen, dünýäni haýran galdyrýar. Hut şoňa görä-de, bu gadymy sungaty hemmetaraplaýyn öwrenmek, ösdürmek we dünýäde ýaýratmak baradaky işde halkara guramalarynyň biri diýlip hasaplanýan ÝUNESKO bilen hemme taraplaýyn hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine we çuňlaşdyrylmagyna uly üns berilýär. “Türkmen keşdeçilik sungatynyň” ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna girizmek üçin degişli resminamalaryň tabşyrylmagy biziň milli mirasymyza dünýä derejesinde içgin üns berilýändigini aňladýar. Biziň ýurdumyzda milli sungatymyzy goramak boýunça kanunçylyk binýady yzygiderli ýagdaýda kämilleşdirilýär. Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň 56-njy maddasyna laýyklykda, “Türkmenistanda halk çeper amaly-haşam döredijiligi hakynda”, “Medeniýet hakynda”, “Milli taryhy-medeni mirasyň gozgalýan gymmatlyklaryny goramak, äkitmek we getirmek hakynda” Türkmenistanyň kanunlary hereket edýär.
TÜRKMEN AMALY-HAŞAM SUNGATYNYŇ MILLI ÖZBOLUŞLYLYGY
Soňky ýyllarda ýurdumyzda türkmen halkynyň baý medeni mirasynyň, milli sungatyň aýawly saklanmagyna we dünýäde işjeň ýagdaýda wagyz edilmegine gönükdirilen giň gerimli çäreler amala aşyrylýar.
Türkmen el işleri halkymyzyň dürli görnüşli amaly-haşam sungatynyň bir görnüşi diýlip hasaplanýar. Inçeden çeper el işi arkaly, türkmen zenanynyň häsiýetini we oňa zähmetsöýerligiň, belent ahlak we ruhy häsiýetleriň mahsusdygyny doly derejede äşgär edýär. Asyrlaryň jümmüşinden gözbaş alyp gaýdýan, el işiniň her hili nusgalaryna görä tikilýän özboluşly nagyşlar örän ajaýypdyr we dünýäde bularyň deň-taýy ýokdur. Türkmen el işleriniň gadymylygy we özboluşlylygy halkymyzyň belent sungatyny, onuň çeperçilik ideallaryny ruhubelentligini tutuş dünýä äşgär edýär.
